Tezkiretü’l Evliyâ

Tezkiretü’l Evliyâ

Hicri 617 yılında yazılan Tezkiretü’l-Evliyâ Attâr’ın en önemli ve tek mensur eseridir. Ölümünden bir sene evvel yazılmıştır. Tezkire kelime anlamıyla “zikredilen, zikri geçen” demektir. Kişilerin biyografisini çeşitli yönleriyle subjektif veya objektif ele alan eserlerdir. Bu eserler mensur yazılmakla birlikte içinde manzum kısımlar da yer alır. Tezkirenin bir diğer anlamı da iyi şeyleri anmak ve güzel şeyleri yâd etmeye vesile olmaktır.

Attâr’ın Tezkiretü’l Evliyâ’sı sûfîlerin hâl tercümelerine dair yazılan ilk Farsça kitap olmamakla birlikte daha önceki tezkirelerden farklı ve orijinal bir  yapıya sahiptir.

Kitapta Veysel Karânî, İbrâhîm b. Edhem, Bâyezid Bistâmî, İmam Ebû Hanîfe, Ahmed Harb, Hüseyin Mansûr Hallâc, Ma’rûf Kerhî, Cüneyd Bağdâdî gibi evliyâlardan bahsedilmektedir.

Tezkiretü’l Evliyâ’nın Nüshaları ve Tezkiretü’l Evliyâ Üzerine Yapılan Çalışmalar

I- Türkçe Tercümeler:

1- Doğu Türkçesine yapılan tercüme: Bu tercümenin Uygur harfleriyle

yazılan bir tercümesi, Paris’te Bibi. Nat. no: 100’de; Arap harfleriyle yazılı tercümesi, İstanbul’da Fatih Kütüphanesi’nde no: 2848’de bulunmaktadır.

2- Anadolu Türkçesine yapılan tercümeler: Tezkire, Anadolu Türkçesine iki defa tercüme edilmiştir. Bu tercümelerin kimler tarafından yapıldığı belli değildir.

a) Sinânuddin Yusuf b. Hızır Hasan Pasa (öl. H. 891), Velîyüddin Kütüphanesi

b) Ali Rıza Karahisârî, Süleymaniye-İzmirli Kütüphanesi

c) Anonim tercümeler

II- Fransızca Tercüme:

Uygurca metnini neşreden Pavet de Courteille, Tezkire’nin Fransızca tercümesini Uygurca tercümesiyle birlikte 1886’da Paris’te neşretmiştir. Mütercim bu tercümeyi hazırlarken diğer Türkçe tercümelerden ve eserin Farsça metninden yararlandığını belirtir. Fakat bu tercüme, Tezkire’nin esas metnine göre hem çok eksik, hem de yanlıştır.

III- Arapça Tercüme:

Tahran’da Merkez-i Danîşgâh Kütüphanesi’nde 337 numara ile kayıtlı Tezkire’nin bir Arapça tercümesinin bulunduğunu, Muhammed İstilâmî bildirmektedir. Ancak bunun doğrudan Tezkire’nin bir tercümesi mi, yoksa Esrârü’l-Ebrâr isimli özetinin bir tercümesi mi olduğu belli değildir.

IV- İngilizce Tercüme: Tekkiretü‘l-Evliyâ’daki bazı parçaların A. J. Arberry tarafından yapılan İngilizce tercümeleridir.